موزه ای که هنوز افتتاح نشده!
گزارشی از موزه اتوبوس ها
اتوبوسرانی ایران 52 ساله شد
از قرن 18که حمل و نقل بار و مسافر اغلب در مسیرهای شهری و بین شهری با گاری حیوانات انجام می شد چیزی بیشتر از 200 سال می گذرد. حالا اتوبوس هایی با مبلمانی شبیه منزل شخصی تان به همراه تلویزیون و کولر و حتی سرویس بهداشتی پذیرای مسافرانی هستند که می خواهند قسمتی از زندگی شان را هر چند کوتاه در اتوبوس بگذارنند. برای دیدن آن روزها که راهی نیست اما شاید شما هم از قدیمی ها نقل سوار شدن به گاری و ماشین های دودی را شنیده باشید و البته هر بار خدا را شکر کرده اید که حالا به راحت ترین روش به مقصد خودتان می رسید.
آن روزها کاروان های مسافرتی مسیرهای سخت و طاقت فرسا را با زحمت و ریسک بالا طی می کردند و مسافران در صورتی که در بین راه با مشکلاتی همچون راهزنان و یا بیماری رو به رو نمی شدند، می توانستند به مقصد برسند اما لذت سفر همواره برای کودکان، و نوجوانان و افراد سالخورده مطلوب نبود و در اغلب موارد باعث مرگ و میر در حین سفر می شد. نقل این سفرها را هنوز از سالخوردگان می شنویم که برای سفر به مشهد چند روز و یا برای سفر به کربلا چند ماه در حرکت بودند و این سختی ها باعث شده بود که با توجه به مشکلات، مردم آن روزها عطای سفر را به لقایش ببخشند. اتوبوس هایی قدیمی که حالا فقط در موزه های معتبر دنیا دیده می شود، آن روزها ماشین مدل بالایی بودند که هر شهروندی آرزوی سوار شدنش را داشت. به همین اتوبوس هایی که الان سوار می شوید خوب دقت کنید. شاید 50 سال دیگر برای دوباره سوار شدنشان صف طولانی و وقت زیادی را باید صرف کنید.
حدود یک سال پیش با دستور رئیس سازمان اتوبوسرانی شهرداری تهران دستور ساخت بزرگ ترین موزه اتوبوس های قدیمی صادر شد و نمایندگان این سازمان قدیمی ترین اتوبوس های موجود را از سطح کشور خریداری کردند. تعدادی از این خودروها در شهرهای دور ایران قرار داشت و جالب اینکه یکی، دو اتوبوس بسیار قدیمی در چند روستا و شهرستان همچنان به فعالیت خود ادامه می دادند.
با پیگیری های انجام شده 12 اتوبوس قدیمی در پارکینگ بزرگ جنت آباد تهران قرار گرفت. در میان این اتوبوس ها انواع بسیار قدیمی اتوبوس های دماغدار و تخم مرغی نیز دیده می شد که همین موضوع اهمیت موزه را از لحاظ قدمت خودرو همچنین سلامت فنی آنها بیش از پیش می کرد.
مشاور اطلاع رسانی شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه در توضیح چگونگی فعالیت موزه و همچنین فعالیت سازمان در زمینه شناساندن خودروهایی قدیمی گفت: «کار تجهیز موزه از حدود یک سال پیش آغاز شده و در این مدت تمامی خودروهایی که از لحاظ قدمت، سابقه و اهمیت زیادی داشتند خریداری شده است. هم هاین اتوبوس ها در پارکینگ بزرگ جنت آباد قرار دارند و قصد داریم تا به زودی آنها را به محل دائمی موزه اتوبوس انتقال دهیم. با هماهنگی انجام شده قصد داریم تا یکی از بوستان های شهر تهران را محل دائمی نمایشگاه و موزه بزرگ اتوبوس کنیم تا شهروندان بتوانند از نزدیک تماشاگر این خودروهای عتیقه و قدیمی باشند.»
مهندس رزم آزما همچنین تأکید کرد: «نمایشگاه بزرگ بین المللی در سال گذشته و همچنین مقر سازمان حمل و نقل ترافیک تهران، دو بار میزبان این اتوبوس ها بودند و در این مدت استقبال خوبی نیز از آنها به عمل آمد ولی در حال حاضر در حال بازسازی این اتوبوس ها هستیم تا همه آنها شرایط ایده آل حرکتی را نیز داشته باشند. مردم می توانند از نزدیک تمامی موارد فنی و ظاهری اتوبوس هایی با قدمت حدود یک قرن را تماشا کنند.»
با این تفاسیر از شما دعوت می کنیم ضمن تماشای عکس های مربوط به اتوبوس های قدیمی حاضر در شهر تهران، فرصتی را به تماشای این یادگاران گذشته اختصاص دهید؛ اتوبوس هایی که با روش های مختلف و البته جالب توجه می توانستند راه های طولانی را طی کنند بدون اینکه مثل بعضی از خودروهای کنونی جوش بیاورند و با مشکل مواجه شوند. بهتر است این روش های جالب و ساده را در همین موزه ببینید. به نقل از یکی از مدیران موزه: «اینجا ثابت می کند قدیمی های ما قدرت تفکر زیادی داشتند و همه در حیطه کاری خود دانشمند بودند!»
محمد جواد زمان آبادی
همشهری
اولین ساخت اتوبوس ایرانی از زبان کسی که مدعی است اولین اتوبوس های ایران با دست وی ساخته شده است.
روز دوازدهم مهرماه سال 1341 بود که شرکت... به عنوان یکی از شرکت های بزرگ خودروسازی حال حاضر تأسیس شد. آن زمان من بودم و چند تا از دوستان هدفمون هم از این کار مونتاژ انواع خودرو تبدیل شدن به تولید کننده خودرو در آینده بود. با کلی سختی و مشقت 10 میلیون جور کردیم (ریال چیه؟ 10 میلیون تومان) اون موقع 10 میلیون خیلی زیاد بود. جاش هم تو خیابون اکباتان تهران (شهرک اکباتان رو نمی گم. خیابون اکباتان نزدیک میدون توپخونه).
از 28 اسفند 1342 همراه یه گروه با 35 کارگر و با همکاری یه مهندس انگلیسی به اسم قانس با تولید اتوبوس های دماغدار بنز OP کارمون رو شروع کردیم و تا سال 1344 هر هفته یه اتوبوس به شرکت واحد اتوبوسرانی تحویل می دادیم. توی این دو سال صد تا اتوبوس OP تولید شد. البته نه می شد گفت تولید می کردیم، نه می شد گفت مونتاژ می کردیم. قوای محرکه و شاسی اوپی رو به صورت مونتاژ شده با کشتی از آلمان می آوردیم و از بندر تا کارخونه هم چند تا راننده بیچاره تو سرما و گرما، اتوبوس بدون اتاق رو می آوردند. ما هم توی کارخونه برای اونها اتاق می ساختیم و رنگش می کردیم و صندلی هاش رو نصب می کردیم.
یادش به خیر. آه چه تجربه هایی کردیم. اولین اتوبوسی که رنگ آمیزی شد به خاطر یه سری اشکالاتی که اتاق رنگ داشت، رنگش طبله کرد و ور اومد. اتوبوس رو که نمی شد بندازیم دور! مجبور شدیم رنگش رو بسوزونیم و دوباره رنگ کنیم. قسمتی از موتور اوپی توی اتاق بود (مثل این فیات هایی که توی شهر زیاده). از این اتوبوس که موتور و گیربکس و... (همه چیز به جز اتاقش) ساخت دایملر بنز بود، الان چند تا نمونه تو کارخونه هست که خیلی ها با اون یه عمری خاطره دارن. تا قبل از این تو ایران شرکت های زیادی اتوبوس می ساختند ولی همشون اتاق های چوبی می ساختند و روی اون رو ورق کاری می کردند. اما ما اولین کارخونه ای بودیم که تو ایران اتاق فلزی برای اتوبوس تولید کردیم.
سال 1344 که اوپی رو جمع کردیم، رفتیم سراغ اتوبوس بنز 321O. مشتری این اتوبوس ها هم شرکت واحد بود اما بیشترین رقم سفارش از طرف نیروی هوایی داده شد. نیروی هوایی با خرید صد تا از این اتوبوس ها لطف زیادی به کارخونه کرد. موتور این اتوبوس هم مثل اتوبوس قبلی از آلمان وارد می شد. ما هم که کلی پیشرفت کرده بودیم، به جز اتاق برای اون شاسی هم می ساختیم.
تا سال 1345 کار ما همین بود. بعدش تولید (یا همون مونتاژ) اتوبوس 302O رو شروع کردیم که تا سال 173 هم ادامه داشت. اون موقع اتوبوس 302O دو نوع درون شهری و برون شهری داشت. اتوبوس های برون شهری موتور 360OM داشت که قوی تر از اتوبوس های درون شهری با موتور 355OM بودند. فرقشون فقط موتور نبود، بلکه صندلی ها و تزئینات داخلیشون هم با هم فرق داشت و شیشه های اتوبوس های برون شهری نسبت به شهر بلندتر بود و اون تابلوی بالاش رو هم نداشت بعد از چند وقت دیدیم دو نوع موتور صرف نمی کنه، پس موتور 360OM رو روی هر دو نوع اتوبوس درون شهری و برون شهری گذاشتیم. بعد از اینکه سال 73 تولید 302O رو جمع کردیم به جاش اتوبوس های 355O رو شروع کردیم.
منبع: اینترنت
